Interwencja Kryzysowa

Napisała dla Was nasza specjalistka: Joanna Cimke- psycholog, psychodietetyk, psychoterapeuta

Praca psychologa i psychoterapeuty niesie za sobą szereg wyzwań, sprawiając tym samym, że jest ona niezwykle trudna, a także i wymagająca. W szczególności, jeśli koncentruję się na pracy z pacjentem, którego dotyka kryzys. W trakcie sesji z takim pacjentem specjalista nie dysponuje wsparciem takich osób jak prawnik, asystent rodziny czy pracownik socjalny. Tacy profesjonaliści dostępni są w Ośrodkach Interwencji Kryzysowej. Swoją pomoc dostosowują do potrzeb pacjenta i problemu, z jakim boryka się dana osoba, oferując zarówno usługi prawne, rozwiązanie komplikacji odnośnie sytuacji rodzinno – mieszkaniowej, a czasem po prostu wsparcie emocjonalne.

Charakterystyka kryzysu, definicja kryzysu

Mianem kryzysu określa się reakcję człowieka na sytuację stanowiącą zagrożenie w zaspokojeniu istotnych potrzeb. Przejawia się zamieszaniem w zachowaniu, uczuciach i odczuwaniem przykrych emocji. Jest to zjawisko bardzo dynamiczne.

Kryzys mogą wywołać niespodziewane sytuacje stresujące np.: śmierć bliskiej osoby, wypadek, operacja, utrata pracy, rozpad małżeństwa, sytuacje związane z adaptacją do nowego etapu w życiu (rozpoczęcie nauki w szkole, pójście na studia, zawarcie związku małżeńskiego, przejście na emeryturę). Stres może być stanem trwałym a kryzys jest ograniczony w czasie. Wyróżniamy sześć podstawowych typów kryzysu emocjonalnego:

– związany z brakiem informacji lub kompetencji,

– spodziewany przełom życiowy (zmiana szkoły),

– stan urazowy (napad, nagła śmierć),

– związany z dojrzewaniem/ rozwojem,

– psychopatologiczny (kryzys emocjonalny związany z wcześniejszymi zaburzeniami psychicznymi),

– związany z nagłym przypadkiem psychiatrycznym (pogorszeniu ulega ogólne funkcjonowanie człowieka na skutek sytuacji kryzysowej)

Kiedy doświadczamy kryzysu?

Homeostaza, która jest podstawą teorii kryzysu opowiada o tym, że dążymy do zachowania stanu równowagi w kwestii funkcjonowania emocjonalnego. Jednak stale spotykają nas sytuacje, które są zagrożeniem dla tej równowagi. Zazwyczaj są one krótkotrwałe i radzimy sobie z nimi poprzez znane nam wzorce rozwiązywania takich problemów. Odczuwamy niewielkie napięcie zanim poradzimy sobie z sytuacją stresową, jest to krótki okres. Ponadto, na podstawie poprzednich doświadczeń wiemy, że uda nam się wrócić do stanu równowagi. Zdarzają się jednak momenty, kiedy nie potrafimy w znany nam sposób poradzić sobie z zagrożeniem. Wtedy właśnie przeżywamy kryzys.

Fazy kryzysu

Wyróżniamy 4 fazy kryzysu (Caplan 1964):

1.Faza szoku: reagujemy na sytuację zagrażającą zwiększonym napięciem i stosujemy wypracowane sposoby rozwiązywania problemu. Często występuje tutaj mechanizm zaprzeczania, nie wierzymy w to co się dzieje. Pozornie wydaje się, że panujemy nad sytuacją, lecz z psychologicznego punktu widzenia doświadczamy dużego chaosu i silnego pobudzenia.

2.Faza reakcji emocjonalnej: znane i dotąd skuteczne metody nie skutkują rozwiązaniem problemu, zagrożenie trwa a napięcie wzrasta. Pojawia się frustracja związana z niepowodzeniem znanych strategii. Możliwość przejścia kryzysu w stan chroniczny.

3.Faza pracy nad kryzysem: napięcie wzrasta powodując pracę nad kryzysem, poprzez zwiększenie mobilizacji naszych sił oraz użycie zasobów. Stajemy się gotowi do sięgnięcia po pomoc, co pozwala nam zastosować nowe sposoby poradzenia sobie z sytuacją zagrażającą lub uznać, że problem nie wymaga rozwiązania, tym samym rezygnując z poszukiwania skutecznego rozstrzygnięcia danej sytuacji.

4.Faza nowej orientacji: jeśli problem nadal istnieje, nie doszło do odzyskania kontroli i odbudowania poczucia własnej wartości, a co więcej kryzys ten nie wzmocnił naszego doświadczenia życiowego. Dochodzi do wzrostu napięcia aż do „puntu załamania”, w efekcie czego może nastąpić dezorganizacja osobowości.

Rodzaje kryzysów

Wyróżniamy następujące rodzaje kryzysów: sytuacyjne, rozwojowe, egzystencjalne i chroniczne.

Kryzysy sytuacyjne spowodowane przez nagłe, niespodziewane i silnie urazowe zdarzenia. Zagrażają one poczuciu bezpieczeństwa, tożsamości a czasem nawet zdrowiu i życiu. Człowiek nie jest w stanie sobie z takim kryzysem poradzić ani go kontrolować.

Większość z nas przechodzi przez kryzysy rozwojowe, pojawiają się bowiem między innymi w okresie dojrzewania lub przejścia na emeryturę.

Kryzysy egzystencjalne występują w momencie przeżywania wewnętrznego konfliktu oraz silnego lęku. Związane są z odpowiedzialnością, niezależnością, wolnością i zaangażowaniem. Towarzyszy temu często przekonanie o zmarnowaniu życia, podjęciu złych decyzji etc.

Kryzysy chroniczne są efektem pozornie rozwiązanego problemu, wycofania się z rozwiązania kryzysu w poprzedniej fazie lub użycia patologicznych rozwiązań. Wypieramy ze świadomości skutki wydarzenia kryzysowego, żeby o tym nie myśleć, nie czuć negatywnych uczuć. Wymaga to od nas większej ilości energii, co powoduje wyczerpanie zasobów oraz chronicznych objawów kryzysu.

Celem interwencji kryzysowej jest przywrócenie poziomu funkcjonowania człowieka sprzed kryzysu, odzyskanie zdolności samodzielnego pokonania oraz złagodzenie objawów reakcji kryzysowej. Przywrócenie równowagi psychicznej, uniknięcie przejścia kryzysu w stan chroniczny oraz powrót umiejętności samodzielnego radzenia sobie w sytuacjach kryzysowych. | Zobacz również: Jaki nurt terapeutyczny wybrać?

Terapeuta stosujący interwencję kryzysową jest aktywny, dyrektywny, zaangażowany, bezpośrednio przekazuje informację. Wykorzystuje każdą możliwość by doprowadzić pacjenta do rozwiązania problemu, dąży do zmian w zachowaniu klienta prowadzących do zwiększenia świadomości siebie, lepszego zrozumienia sytuacji. Osoba prowadząca interwencje kryzysową wyróżnia się osobowością dojrzałą emocjonalnie, czujnością, umiejętnością uważnego słuchania i reagowania, zgodnością myślenia, odczuwania i działania terapeutycznego. Umiejętnością dawania otuchy i podtrzymywania na duchu, zdolnością do analizowania, diagnozowania. Posiada podstawowe umiejętności oceny psychologicznej i kwalifikowania, poszukiwania różnych możliwości rozwiązywania problemów, potrafi kontrolować własne emocje. Stworzyć stabilną i racjonalną atmosferę umożliwiającą powrót pacjentowi do równowagi.

Joanna Cimke- psycholog, psychodietetyk, psychoterapeuta