Napisał dla Was nasz specjalista: Tomasz Matkowski – psychoterapeuta, psychoterapeuta uzależnień

Cytując znanego polskiego terapeutę uzależnień, Bohdana Woronowicza, „dotychczas nie znaleziono jednoznacznej odpowiedzi na pytanie, dlaczego jedni stają się alkoholikami, a inni nie, pomimo że jedni i drudzy piją w sposób do siebie zbliżony”. Jeżeli zapytamy reprezentatywną grupę ludzi o to, dlaczego piją, usłyszymy dziesiątki, a nawet setki powodów. Okazuje się, że piją oni, aby się odprężyć, uspokoić, dobrze się poczuć, dobrze się bawić, być śmielszymi, złagodzić stres, łatwiej zasnąć, a także z radości, ze smutku, ze zdenerwowania itp., itd.

Przedstawiona lista jest oczywiście niekompletna, jednak mimo różnorodności powodów można podjąć próbę pogrupowania najczęściej spotykanych motywów, dla których ludzie sięgają po alkohol. Mamy tu do czynienia z różnymi motywacjami, począwszy od fizjologicznej (zaspokojenie pragnienia, poprawienie apetytu czy uśmierzenie bólu), poprzez psychologiczną (z radości, ze zdenerwowania, dla uspokojenia itp.), aż do socjologicznej (rytuał, naśladownictwo, uleganie naciskom, obawa przez śmiesznością czy odrzuceniem itp.). Antoni Kępiński wyróżniał „neurasteniczny” styl picia (dla redukcji zmęczenia i rozdrażnienia), „kontaktywny” (dla uzyskania lepszego kontaktu z innymi ludźmi), „dionizyjski” (dla uzyskania oszołomienia i ucieczki od rzeczywistości), „heroiczny” (dla osiągnięcia poczucia mocy) oraz „samobójczy”.

Inni badacze wyróżniają trzy najczęściej spotykane grupy powodów picia:

– „ucieczkowe”, np. w celu zapomnienia o kłopotach, zredukowania napięcia, poprawy nastroju lub odprężenia się;

– „społeczne”, np. dla towarzystwa, z uprzejmości, z okazji;

– „w poszukiwaniu przyjemności”, np. dla smaku alkoholu czy też dla jego rzekomo zdrowotnego działania.

Upraszczając można więc powiedzieć, że ludzie sięgają po alkohol głównie z dwóch przyczyn, tj. ze względów społecznych (np. podczas uroczystości czy ulegając namowom) oraz ze względów indywidualnych, tj. w celu odczucia efektu jego działania.

Znacznie trudniej jest odpowiedzieć jednoznacznie na pytania dotyczące przyczyn uzależnienia, albowiem mechanizmy jego powstawania nie zostały jeszcze wystarczająco dobrze poznane. Obecnie przyjmuje się, że mamy tu do czynienia z czynnikami społecznymi, psychologicznymi oraz duchowymi, nakładającymi się na podłoże biologiczne.

1) Wpływ czynników społecznych

Rozpowszechnienie problemów związanych z alkoholem ma ścisły związek z obyczajowością i postawami społecznymi wobec picia alkoholu, a więc z czynnikami kulturowymi. Nie bez znaczenia jest również dostępność napojów alkoholowych (cena, łatwość nabycia, ograniczenia w sprzedaży). Szczególnie ważne znaczenie ma środowisko rodzinne, które może ograniczać lub zwiększać, poprzez stworzenie korzystnych warunków do prawidłowego rozwoju swoich członków, ryzyko uzależnienia.

2) Wpływ czynników psychologicznych

Mechanizmy, które warunkują zachowania człowieka, są ściśle związane z cechami jego osobowości. Dotyczy to każdego, a więc również alkoholików. Nie wszyscy jednak wiedzą, że większość zachowań demonstrowanych przez alkoholików wynika z ich niedojrzałości emocjonalnej. Liczne badania wykazały również, że zaburzenia zachowania (w tym zachowania antyspołeczne) oraz większa agresywność w dzieciństwie korelują z alkoholizmem w wieku dorosłym. Są one traktowane przez niektórych jako czynniki zwiększonego ryzyka wystąpienia uzależnienia od alkoholu.

3) Wpływ czynników duchowych

Niektórym osobom wydaje się, że alkohol pomaga im w zapełnieniu pustki życiowej. Nie zauważają one, że jest to złudne i że w efekcie wypiera on stopniowo coraz więcej rzeczy wartościowych, że uniemożliwia urzeczywistnienie oraz rozwój posiadanych talentów i zdolności, a tym samym coraz bardziej pogłębia istniejącą już pustkę. Chwilowe poczucie siły, jedności, przyjaźni czy wspólnoty zanika prawie natychmiast z chwilą, kiedy alkohol przestaje działać. Pojawia się natomiast coraz większe osamotnienie, od którego pozorną ucieczką jest kolejna porcja alkoholu. W ten sposób błędne koło toczy się dalej.

4) Wpływ czynników biologicznych

Biologiczna podatność organizmu na negatywne skutki używania alkoholu, w tym na uzależnienie, związana jest z predyspozycjami genetycznymi, płcią, wiekiem, ogólnym stanem zdrowia, dietą oraz obecnością niektórych schorzeń” (B. T. Woronowicz, Poznań 2008, s. 24-40).

Tomasz Matkowski – psychoterapeuta, psychoterapeuta uzależnień